احادیث مذهبی درباره حکومت و شیوه اداره آن

حدیث (1) امام على علیه‏ السلام :

قُلوبُ الرَّعِیَّةِ خَزائِنُ راعیها فَما اَودَعَها مِن عَدلٍ اَو جَورٍ وَجَدَهُ؛

دلهاى مردم صندوقچه‏ هاى حاکم است، پس آنچه از عدالت و یا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد دید.

غررالحکم، ج4، ص 521، ح 6825

حدیث (2) امام على علیه‏ السلام :

اِستَعمِلِ العَدلَ وَاحذَرِ العَسفَ وَالحَیفَ فَاِنَّ العَسفَ یَعودُ بِالجَلاءِ وَالحَیفَ یَدعوا اِلَى السَّیفِ؛

عدالت را اجرا کن و از زورگویى و ستمگرىبپرهیز زیرا زورگویى مردم را به ترک از وطن وامى‏دارد، و ستم آنان را به قیام مسلّحانه مى‏کشاند.

نهج البلاغه، حکمت 476

حدیث (3) امام على علیه‏ السلام :

اِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلى اَئِمَّةِ العَدلِ اَن یُقَدِّروا اَنفُسَهُم بِضَعَفَةِ النّاسِ کَیلا یَتَبَیَّغَ بِالفَقیرِ فَقرُهُ؛

خداوند عزوجل بر پیشوایان عادل واجب کرده که سطح زندگى خود را با مردم ناتوان برابر کنند تا فقیر را، فقرش برآشفته نکند.

نهج البلاغه، خطبه 209

حدیث (4) رسول اکرم صلى‏ الله ‏علیه ‏و ‏آله :

ما مِن اَحَدٍ یَکونُ عَلى شَى‏ءٍ مِن اُمورِ هذِهِ المَّةِ قَلَّت اَم کَثُرَت فَلا یَعدِلُ فیهِم اِلاّ کَبَّهُ اللّه‏ُ فِى النّارِ؛

هر کس کارى از کارهاى کوچک و یا بزرگ این امت را در دست بگیرد و در میانشان عدالت را اجرا نکند خداوند او را به رو، در آتش خواهد افکند.

مستدرک على الصحیحین، ج 4، ص 90

حدیث (5) امام على علیه‏ السلام :

مَن عَمِلَ بِالعَدلِ حَصَّنَ اللّه‏ُ مُلکَهُ؛

هر کس به عدالت رفتار کند، خداوند حکومتش را حفظ خواهد کرد.

غررالحکم، ج5، ص 355، ح 8722

حدیث (6) امام على علیه‏ السلام :

خَیرُ المُلوکِ مَن اَماتَ الجَورَ وَ اَحیَى العَدلَ؛

بهترین فرمانروا کسى است که ظلم را از بین ببرد و عدل را زنده کند.

غررالحکم، ج3، ص 431، ح 5005

حدیث (7) لقمان حکیم علیه‏ السلام :

یا بُنَىَّ اِذا دَعَتکَ القُدرَةُ عَلى ظُلمِ مَن هُوَ دونَکَ فَاذکُر قُدرَةَ اللّه‏ِ عَلَیکَ؛

فرزندم هرگاه قدرت، تو را به ظلم بر زیردستت فرا خواند، قدرت خدا را بر خودت به یادآور.

ارشاد القلوب دیلمى، ج1، ص 72

حدیث (8) امام على علیه‏السلام :

مَن نَصَبَ نَفسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلیَبدَأ بِتَعلیمِ نَفسِهِ قَبلَ تَعلیمِ غَیرِهِ وَلیَکُن تَدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبلَ تَدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالجلالِ مِن مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِم؛

کسى که خود را پیشواى مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آن‏که دیگران را با زبان، ادب بیاموزد، باکردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب‏آموز خود بیش از آموزگار و ادب‏آموز مردم، شایسته تجلیل است.

غرر الحکم، ح 7016

حدیث (9) امام على علیه‏السلام :

تِسعَةُ اَشیاءَ قَبیحةٌ وَ هِىَ مِن تِسعَةِ اَنفُسٍ اَقبَحُ مِنها مِن غَیرِهِم: ضیقُ الذَّرعِ مِنَ الـمُلوکِ وَ البُخلُ مِنَ الغنیاءِ وَ سُرعَةُ الغَضَبِ مِنَ العُلَماءِ وَ الصِّبا مِنَ الکُهولِ وَ القَطیعَةُ مِنَ الرُّؤوسِ وَ الکِذبُ مِنَ الـقُضاةِ وَ الزَّمانَةُ مِنَ الطِبّاءِ وَ البَذاءُ مِنَ النِّساءِ وَ الطَّیشُ مِن ذَوِى السُّلطانِ؛

 نُه چیز زشت است، اما از نه گروه زشت‏تر: درماندگى و ناتوانى از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمى از دانشمندان؛ حرکات بچگانه از میانسالان؛ جدایى حاکمان از مردم؛ دروغ از قاضیان؛ بیمارى کهنه از پزشکان؛ بدزبانى از زنان و سختگیرى و ستمگرى از سلاطین.

دعائم الإسلام، ج 1، ص 83

حدیث (10) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

 اَلعَدلُ حَسَنٌ وَلکِن فِى المَراءِ اَحسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلکِن فِى الغنیاءِ اَحسَنُ، اَلوَرَعُ حَسَنٌ وَلکِن فِى العُلَماءِ اَحسَنُ، اَلصَّبرُ حَسَنٌ وَلکِن فِى الفُقَراءِ اَحسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلکِن فِى الشَّبابِ اَحسَنُ، اَلحَیاءُ حَسَنٌ وَلکِن فِى النِّساءِ اَحسَنُ؛

عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر.

نهج الفصاحه، ح 2006

حدیث (11) امام صادق علیه السلام:

لا تُشـاوِر اَحمَق وَ لا تَستَعِنَّ بَکَذّابٍ وَ لا تَثق بِمَوَدَهِ مُلُوک؛

با احمق مشورت نکن و از دروغگو یارى مجو و به دوستى زمامداران اعتماد مکن.

تحف العقول،ص316

حدیث (12) پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله:

کَما تَکُونُوا یوَّلی عَلَیکُم.
هر طور باشید همانگونه بر شما حکومت می شود.

کنزالعمال ح1497

حدیث (13) امام علی(ع):

قُم عَن مَجلِسِکَ لِاَبیکَ وَ مُعَلِّمِکَ وَ اِن کُنتَ اَمیراً؛

به احترام پدر و معلمت از جای برخیز هرچند فرمان روا باشی.

غررالحکم،ح2341